Uribarriko Andra Maria Basilika

XV. mende bukaeran dagoeneko deskribatu zuten Uribarriko Andra Mariaren basilika, Isabel Erregina Katolikoak Durangora egindako bisitaren kronikan. Monumentu nazionaltzat jo da, eta Euskal Herriko obrarik apartenetakoa da.

Haren portiko ederra nabarmentzen da, Euskal Herriko handiena. Baina barnealdeak ere merezi du geldialditxo bat.

Aldare nagusiko erretaula estilo erromanistakoa da. Artelan hori Martin Ruíz de Zubiate maisuak egin zuen, Anchietaren ikasleak, eta Bizkaian ditugun adibide ederrenetarikoa da.

Erdiko apainduretan babestuta dago Uribarriko Andra Mariaren taila, Durangoko zaindariarena. Imajina hori gotiko berantiarrean egin zuten.

Aipagarria da, halaber, Errege-erregina Katolikoen estiloko korua, elizako jatorrizko elementurik zaharrena baita.

Tenpluaren atalik zaharrena gotiko-errenazentista da, hainbat konponketa eta zabaltzeren emaitza. XV. eta XVI. mendeen arteko jauzian ohikoa zen estilo-nahaste hori.

XVII. mendeko lehenengo laurdenean erabat aldatu zuten tenplua, eta bigarren eraikuntza-etapa hori da egungo elizak islatzen duena, hain zuzen, estilo klasizista-barrokokoa.

Berreraikuntzan sona handiko arkitektoek parte hartu zuten, esaterako, Juan Sebastian Urizarzabalak edo Juan Ansolak. Portikoa, bestalde, Baraincua eta Gabiria maisuen diseinu-lana da.

1937ko martxoaren 31n Durangok jasan zuen bonbardaketaren ondorioz, kalte handiak izan ziren tenpluan: portikoa eta eraikinaren zatirik handiena guztiz suntsituta gelditu ziren; absideak eta koruak izan zuten kalte gutxien.

Hartara, gerrostean eliza berreskuratzeko lanei ekin zieten.

Hala bada, elizak elkarri gainjarritako hainbat estiloren hondarrak agertzen ditu.

Andra Mari plazak ere badu bere xarma, Durangoren bihotz-bihotzean baitago. Inguruan eraikin interesgarri ugari daude, esaterako, Barrenkaleko 8.ean dagoen etxe dotorea, XVIII. mendeko Bizkaiko barroko ilustratuaren erakusgarria. Etxe hori Bizkaiko lehenbiziko eraikina izan da altxatu zuten egunetik auzo-etxebizitza izan dena.